Podczas wyjazdowej konferencji prasowej (9 VI) połączonej z pokazywaniem dziennikarzom stadniny w Janowie Podlaskim minister rolnictwa Jan Krzysztof Ardanowski zapowiedział upublicznienie słynnego audytu-widmo z 2016 roku, który to dokument był jednym z najtajniejszych w kilku ostatnich latach. I tak zrobił. Jeszcze tego samego dnia został „powieszony” na stronie internetowej ministerstwa rolnictwa.

Dlaczego władza nie chciała wcześniej pokazać audytu firmy BDO analizującego to, co się działo w Janowskiej stadninie w latach 2013-2015? Bo jego ujawnienie pokazałoby, że śledztwo w sprawie rzekomej niegospodarności w janowskiej stadninie za czasów, kiedy nią zarządzał Marek Trela, jest naciąganą, prowadzoną z powodów politycznych grą. Grą pt. ochrona dobrego imienia ministra Krzysztofa Jurgiela, o ile w ogóle można mówić o czymś takim w przypadku tego osobnika. To on swego czasu wypowiedział wstrętne słowa pod adresem Marka Treli nie za brak fachowości, a za złodziejstwo zwolniłem. Marek Trela podał go za to do sądu, ale były minister skrył się za immunitetem poselskim (obecnie europoselskim) i przed sądem nie chce się stawić, by ponieść konsekwencje za to oszczerstwo.

A dopóki prokuratura prowadzi w sprawie rzekomej niegospodarności śledztwo (właśnie - „w sprawie”, a nie przeciwko komuś, czyli Treli), zawsze opinii publicznej można wmawiać, że coś jednak było na rzeczy z tą niegospodarnością. Ale teraz już tak nie będzie można mówić.

Kopiuj - wklej

Wspomniane śledztwo było już kilkakrotnie przedłużane. Za każdym razem (a było ich 7 czy 8), kiedy zadawałem rzecznikom prasowym Prokuratury Regionalnej w Lublinie pytanie, kiedy śledztwo zostanie zakończone, dostawałem takie lub podobne odpowiedzi:

uprzejmie informuję, iż postępowanie dot. niegospodarności w stadninie nie zostało zakończone. Oczekujemy na opinię uzupełniającą biegłych w zakresie dotyczącym zasad współpracy, skutków ekonomicznych i rozliczeń z firmą „Polturf” przy organizacji Dni Konia Arabskiego…

Takie stawianie sprawy sugerowało, że to w sposobie współpracy stadnin z firmą „Polturf” miała się kryć owa niegospodarność. A tymczasem co można przeczytać na ten temat w audycie firmy BDO?

To samo, co w audycie wykonanym przez tę samą firmę w stadninie w Michałowie. Oba audyty mogą się różnić jeśli chodzi o ocenę tego, jak były zarządzane obie stadniny, ale umowa między stadninami a „Polturfem” i jej realizacja – to się nie mogło różnić. Tak pisałem już dawno – w tekście pt. „Nie może podważać, a podważa” z 12 września 2016 roku (http://hipologika.pl/modules/news/article.php?storyid=244). Dopóki jednak nie zobaczyłem audytu janowskiego, nie mogłem tak twierdzić ze stuprocentową pewnością. Teraz mogę.

Ponieważ tamten tekst powstał blisko 4 lata temu, teraz zrobię „kopiuj-wklej” i przypomnę najważniejsze tezy owego audytu dotyczące powiązań i rozliczeń między stadninami a „Polturfem”.

Analiza ekonomicznych aspektów umowy z firmą „Polturf”

Ta część raportu liczy kilkanaście stron i ma aż 8 podrozdziałów. Najdłuższy jest pierwszy podrozdział pt. Historia współpracy z firmą Polturf S.C. oraz kontynuującą współpracę firmą Polturf Barbara Mazur od 2000 roku.  Zacznijmy od tego, że wbrew kłamstwom niektórych dziennikarzy i polityków, wybór firmy nastąpił w drodze przetargu. Oto dowód:

W dniu 8 listopada 2000 roku Prezesi Zarządów-Dyrektorzy Spółek Stadnina Koni Janów Podlaski Sp. z o.o., Stadnina Koni Michałów Sp. z o.o. oraz Stado Ogierów Białka Sp. z o.o. zawarli porozumienie, na mocy którego postanowili współpracować w zakresie wyłonienia organizatora Dni Arabskich w 2001. Strony porozumienia zgodnie ustaliły, że wyłonienie nastąpi w drodze publicznego zaproszenia do rokowań. Pełnomocnikiem do prowadzenia rokowań został Prezes Stadniny Koni Janów Podlaski – Pan Marek Trela. Oferty miały być rozpatrzone przez komisję składającą się z przedstawicieli zainteresowanych Spółek oraz przedstawiciela Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa OT Warszawa.

W rezultacie przeprowadzonego postępowania wyłoniono organizatora imprezy, którymi zostali „Polturf” spółka cywilna oraz Spin Communications Sp. z o.o.. W dniu 10 stycznia 2001 roku została podpisana umowa na zorganizowanie w 2001 roku trzech imprez: Polskiego Narodowego Pokazu Koni Arabskich, Aukcji na Konie Czystej Krwi Arabskiej – Pride of Poland oraz Arabskiego Dnia Wyścigowego. Umowa została podpisana przez wszystkich zainteresowanych. /…/ Wynagrodzenie Organizatorów wynosiło 6% od sumy netto uzyskanej ze sprzedaży koni podczas imprez oraz 80% nadwyżki pomiędzy wpływami od sponsorów a kosztami zorganizowania i przeprowadzenia imprezy.

W drugim podrozdziale pt. Model wzajemnych rozliczeń znajdziemy taką o to ocenę tych relacji:

Konstrukcja umów z Organizatorem od 2002 roku w praktyce oznaczała outsourcing usługi polegającej na organizacji imprezy z pełnym przeniesieniem na Organizatora ryzyka biznesowego związanego z jej organizacją. Wszystkie przychody i koszty pozostawały po stronie organizatora imprezy.

A na koniec tego podrozdziału:

W trakcie prowadzonego przez BDO audytu na podstawie udostępnionych dokumentów i informacji nie stwierdzono nierzetelnego wywiązywania się z umowy w zakresie modelu wzajemnych rozliczeń lub nieprawidłowości wynikających z przyjętego rozwiązania.

Wysokość prowizji

A oto wnioski firmy BDO w tej części analizy:

Podsumowując zakres organizowanej imprezy i koszty ponoszone przez Organizatora bez jakiejkolwiek formalnej gwarancji ich zwrotu w przypadku braku chętnych na nabycie oferowanych koni, wynagrodzenie prowizyjne można przypisać formule „Success fee” – która jest swoistą premią od sukcesu i jest powszechnie stosowana między kontrahentami gdzie poza celem ogólnym zdefiniowany jest cel dodatkowy w postaci zawarcia transakcji na najbardziej korzystnych warunkach. W wypadku aukcji celem dodatkowym jest taki dobór uczestników, aby konie oferowane przez Stadniny oraz hodowców indywidualnych osiągnęły jak najwyższe ceny sprzedaży.

Zgodnie z informacjami uzyskanymi od Pana Mateusza Leniewicz–Jaworskiego prowizje za czynności agenta pośredniczącego w transakcjach sprzedaży koni kształtują się pomiędzy 10% a 30%, przy czym górna granica charakterystyczna jest dla rynku amerykańskiego.

A ja przypomnę to, co już pisałem kilkakrotnie – domy aukcyjne sprzedające obrazy biorą 18-20%.

Analizując zmiany w warunkach umowy miedzy stadninami a „Polturfem”, audytorzy napisali: Od 2008 roku poziom prowizji z tego tytułu ustalono na poziomie 12% (wcześniej było 10%) – przyp. M.Sz.). Ze względu na zbyt odległy w czasie okres, w którym rozpoczęto współpracę, nie jesteśmy w stanie określić przyczyn zmiany warunków umowy.

No to ja wyjaśnię. Pisałem o tym już kilka razy, przytaczając wyjaśnienia Barbary Mazur, bo to ona jednoosobowo reprezentowała w ostatnich latach „Polturf”. Do 2008 roku narodowy pokaz i aukcja obywały się na jednym placu, a więc te same trybuny dla widzów i te same stoliki vipowskie były używane podczas obu imprez. Od kiedy powstała hala i aukcja została do niej przeniesiona, potrzebne były dwie infrastruktury – na pokaz na zewnątrz i na aukcję w hali. To podwyższało koszty organizatora, czyli firmy „Polturf”, stąd ta zwyżka.

W innym miejsce audytorzy napisali taką uwagę: Nie zidentyfikowano dowodów potwierdzających próbę podjęcia kroków zmierzających  do dywersyfikacji  kontrahentów w tym zakresie. Chodzi o to, że stadniny związały się z „Polturfem” na wiele lat.

Czy to grzech? Jak coś dobrze funkcjonowało – mowa o współpracy między stadninami a „Polturfem” - to po co prezesi stadnin mieliby szukać kogoś innego?

I w tym miejscu wracam do ministra Ardanowskiego. Ostatnio wskoczył w buty Jurgiela i zaczął stosować insynuację, że stadniny po to nawiązały współpracę z „Polturfem”, bo trzeba było dać komuś zarobić. Na konferencji grzmiał, że stadniny powinny same organizować aukcję, a nie dawać komuś zarabiać.

Audyt BDO mówiący o  formule „Success fee” – która jest swoistą premią od sukcesu i jest powszechnie stosowana między kontrahentami gdzie poza celem ogólnym zdefiniowany jest cel dodatkowy w postaci zawarcia transakcji na najbardziej korzystnych warunkach – pokazuje jak głupie z ekonomicznego punktu widzenia są słowa ministra. Przypomnę też to, co już pisałem – a dlaczego to stadniny nie organizowały aukcji po 2016 roku? Dlaczego teraz zajmuje się tym prezes Polskiego Klubu Wyścigów Konnych, a nie stadniny?

Przedtem zarabiał na aukcjach „Polturf”, ale stadniny i my – podatnicy - do tego nie dokładaliśmy. A co się działo począwszy od oszukańczej aukcji w 2016 roku? Ile milionów co roku musiały wkładać w organizację aukcji i narodowego pokazu przymuszone państwowe spółki? Ile myśmy, podatnicy, do tego dołożyli? I który z tych modeli jest zdrowy ekonomicznie, a który jest chory?

Złodziejstwo jest, ale gdzie indziej

Oczywiście, audyt, jak prawie każda kontrola, zawiera pewne uwagi krytyczne. Są to jednak sprawy trzeciorzędnej wagi, zresztą do kilku się za chwilę ustosunkuję. Najistotniejsze jest jednak to, że audyt nigdzie nie wykazał łamania prawa, ani nie udokumentował „niegospodarności”, nie mówiąc o tym, że nie wykazał złodziejstwa!

A propos złodziejstwa – a może prokuratura by się zainteresowało 80 tysiącami euro, które zniknęły gdzieś między saudyjskim dzierżawcą klaczy Pinga a stadniną. Mowa o sumie wynikającej z wygranych Pingi na wysokopłatnym pokazie Prince Sultan bin Abdulaziz International Arabian Horse Festival w styczniu 2016 roku. Wówczas prezesem był jeszcze Marek Trela, a Pinga miała wrócić do 15 lutego 2016 źrebna. Wróciła jednak dopiero w maju nieźrebna, a powody tego przedłużonego pobytu klaczy w Arabii Saudyjskiej mętnie tłumaczyli prezes Marek Skomorowski i ówczesny członek zarządu spółki Mateusz Leniewicz-Jaworski. A 80 tys. euro – z tego co wiem – do dziś do kasy spółki nie wpłynęły. Pisałem o tym kilkakrotnie: „Kilka pytań w sprawie Pingi” (5 V 2016; http://hipologika.pl/modules/news/article.php?storyid=194); „Tajemnice, tajemnice…” (2 XII 2018; http://hipologika.pl/modules/news/article.php?storyid=369 ) „O Pindze, Prometeuszu i Dobrzyńskich” (21 I 2019; http://hipologika.pl/modules/news/article.php?storyid=380).

Zastrzeżenia, ale nie zarzuty

A teraz o krytycznych uwagach. Z audytu wynika, że 2015 roku Marek Trela był 71 dni na służbowych delegacjach. To był też jeden z argumentów Jurgiela. Na pierwszy rzut oka 71 dni to dużo, ale trzeba sobie zdać sprawę, że to były głównie wyjazdy na pokazy, czyli w weekendy. A zatem 2/3 liczby 71 to dni wolne od pracy. A większość tych pokazów (chociaż nie wszystkie) to były te, w których startowały janowskie konie, a więc Trela doglądał państwowych koni w dni wolne od pracy. Czy to zatem poważny zarzut?

Nie było ewidencji dzierżaw. Nie było specjalnego segregatora opisanego „umowy dzierżawy koni” – to fakt. Ale wszystkie umowy były w segregatorach „konie”. A najważniejsze – wszystkie były w stadninie, bo przecież firma BDO do wszystkich dotarła. A więc o co chodzi z tym zarzutem?

Nie było wzoru umowy. Fakt – nie było takiego wzoru. Ale czy jakiemuś wybitnemu projektantowi mody też byśmy postawili zarzut, że nie miał wzoru umowy na wypożyczanie swoich kreacji? Przecież te najwybitniejsze konie arabskie to jak dzieła sztuki. Każde inne. Dzierżawa każdego egzemplarza to były osobne negocjacje. I czy wzór umowy jest tu istotny, czy treść owej umowy i korzyści dla stadniny z niej wynikające. Stadnina najlepszych na świecie koni arabskich to nie korporacja, czy wypożyczalnia samochodów jednej marki.

Nie było mechanizmów weryfikujących faktury wystawiane przez „Polturf” kupującym konie na aukcji. Przecież każdy z prezesów stadnin widział na aukcji, za ile koń został wylicytowany, a potem widział, ile wpłynęło na konto stadniny od firmy „Polturf”. Czy do stwierdzenia tego prostego faktu potrzeba jeszcze jakiegoś kosztownego „mechanizmu weryfikacji”?

Nie było bazy danych kupców. Czyżby? Przecież stadnina wystawiała kupcowi fakturę. Czy na fakturze nie było danych tego kupca? Były. A czy tych kupców były tysiące? Nie, to przecież małe środowisko, kilkanaście, może kilkadziesiąt osób. Osób zresztą w większości znających się osobiście.

Firma BDO wytknęła, że w przypadku kilku umów dzierżawy (Pogrom, Primera, Pinga), które przewidywały, że dzierżawca musi ubezpieczyć te konie na niemałe kwoty, umowę te nie zawierały klauzuli  zobowiązującej drugą stronę do przestawienie Spółce kopii polisy ubezpieczeniowej na kwotę określoną w umowie.

To fakt i trudno z tym polemizować. Marek Trela poproszony przeze mnie o ustosunkowanie się do tego zastrzeżenia, mówił o zaufaniu, a poza tym, gdyby koniowi się coś stało, a dzierżawca nie miał polisy, to na mocy umowy można by od niego dochodzić wysokości odszkodowania w sądzie.

No i ostatnia sprawa, o której już też pisałem w przypadku audytu michałowskiego. Cytowałem wówczas  ten fragment audytu:

Istotną wadę miała również konstrukcja umowy w zakresie definicji dwóch terminów: określonego w §11 pkt 3 czasu do ewentualnego rozwiązania umowy na rok przyszły (60 dni od zakończenia Imprezy – praktycznie byłby to termin do 20 października) oraz terminu przedstawienia raportu powykonawczego – 30 listopada – na podstawie którego można dokonać weryfikacji finansowych efektów Imprezy. Takie ustawienie w czasie – najpierw decyzja o kontynuacji a dopiero po niej weryfikacja efektów finansowych dotychczasowych działań formalnie uniemożliwiało podejmowanie racjonalnych decyzji na temat dalszej współpracy z firmą Polturf.

Faktycznie, z formalnego punktu widzenia tak to wygląda. Ale ten zarzut Marek Trela odpiera tak: gdyby coś poszło nie tak podczas aukcji czy narodowego pokazu, nie potrzebowalibyśmy nawet tych 60 dni, aby podjąć decyzję o zakończeniu współpracy z „Polturfem”. Moglibyśmy to zrobić nawet po 2-3 dniach. I gdyby coś było nie tak, szybko taką decyzję byśmy podjęli, bo następny organizator musiałby się we wszystko wdrożyć, a w lutym ruszyć pełną parą. Ale takiej potrzeby nie było. Te 60 dni to czysta formalność.

A że więcej dni potrzeba było na weryfikację finansowych efektów – fakt. Ostateczne rozliczenia z kupcami trwały czasami dość długo.

Ciemny lud to kupi

Swoją drogą, dziwię się ministrowi Ardanowskiemu, że upublicznił janowski audyt. Przecież analiza tego dokumentu pokazuje jak na dłoni, że po pierwsze – żadnej niegospodarności, nie mówiąc już o złodziejstwie, w stadninie za czasów Marka Treli nie było. A zatem słowa Jurgiela nie znajdują potwierdzenia w audycie firmy BDO, wynajętej przecież po to, aby coś na Trelę znalazła. Czyli były minister kłamał.

Podanie opinii publicznej w czasie ostrej walki wyborczej jak na tacy, że minister Jurgiel nie miał podstaw do tego, aby Marka Trelę zwolnić, a argument, którego użył, jest kłamstwem, nie przysporzy prezydentowi Dudzie zwolenników.

Inna sprawa, że po tylu latach janowski audyt przestał budzić zainteresowanie opinii publicznej i pewnie mało kto go dokładnie przeczyta. Do twardego elektoratu PiS bardziej dotrze to, co kiedyś rozpowiadał Jurgiel, a teraz zaczął powtarzać Ardanowski. Czyli zmanipulowane liczby czy fakty z raportów NIK czy notatki CBA. Pisałem na czym to polegało już wiele razy, choćby w tekście pt. „Ministerialne i agencyjne manipulacje” (11 III 2016; http://hipologika.pl/modules/news/article.php?storyid=159). Do zwolenników spiskowych teorii zawsze łatwo dotrą insynuacje o tym, że „trzeba było komuś dać zarobić”, że krytyka tego, co nastąpiło po 19 lutym 2016 roku w państwowych stadninach to celowe działanie „pośredników obliczone na obniżanie wartości polskich koni”. Albo, że kiepskie wyniki finansowe były też za Treli, który te wyniki uratował sprzedając „najlepszą” klacz, czyli Pepitę. A przy okazji tej klaczy minister był „uprzejmy” sformułować kolejną insynuację: „chcę wierzyć, że tak wysoka cena to była zapłata za klacz, a nie za inne świadczenia.” 

Do ludzi, którzy w 2015 roku głosowali na PiS, bo uwierzyli, że politycy PO przy ośmiorniczkach i dobrych trunkach omawiali, jak okradać Polaków, być może te zmanipulowane i nieprawdziwe argumenty dotrą. Są one obliczone na twardy elektorat PiS, którego nic nie przekona, że można działać uczciwie i propaństwowo. Ten elektorat wierzy, że wszyscy, którzy są przy korycie, kradną. Ale PiS nie tylko kradnie, ale także daje im, czyli biednym, więc na niego głosują.

Ja jednak wierzę, że coraz więcej jest ludzi, którzy potrafią myśleć samodzielnie. I do nich piszę takie teksty, jak ten. Pomagam – mam nadzieję – w ten sposób lepiej zrozumieć tak olbrzymi i skomplikowany dokument, jak 67-stronicowy audyt firmy BDO.

Moim zdaniem jest on podstawą do tego, aby Marek Trela odczuwał dumę z tego, jak zarządzał tym niełatwym gospodarstwem rolnym i hodowlanym.

A jeśli się zestawi co się działo w Janowie Podlaskim za czasów Marka Treli z tym, co wyczyniali tam jego następcy, Skomorowski, Sławomir Pietrzak (zaniedbał totalnie oborę) czy Grzegorz Czochański, który z kolei „olał” (używając tego nieładnego, ale trafnego określenia) totalnie stadninę w ostatnim półroczu swego urzędowania, co nawet minister Ardanowski przyznał, a jego wsadził na minę pt. Zimowa Aukcja Gwiazd, która okazał się wydmuszką ośmieszającą ministra – to tym bardziej ów audyt jest laurką dla Treli.

Jest też nieosiągalnym celem dla kolejnych pełniących obowiązki prezesa w janowskiej stadninie, bo niestety, jak się ktoś nie zna na prowadzeniu gospodarstwa rolnego (gospodarującego zresztą na kiepskich glebach) i nie zna się na hodowli koni arabskich, to nigdy nie dorówna tym, którzy robili to z pasją i znawstwem przez wiele lat, czyli Andrzejowi Krzyształowiczowi i Markowi Treli. 

Państwowa hodowla koni w Polsce przy takim sposobie jej nadzorowania, jaki obserwujemy od lat, pod nadzorem najpierw AWRSP, potem ANR, a teraz KOWR, za czasów rządów różnych koalicji, nie tylko PiS, musi upaść. Niestety, stadniny w Janowie  Podlaskim i Michałowie też czeka taki los. To tylko kwestia czasu. 

Marek Szewczyk